O podcast de CUAC FM, presentado por Iván Pensado e Víctor Fernández, afonda nas orixes e nas consecuencias do vertedoiro radioactivo situado a uns 700 quilómetros de Fisterra, recuperando a memoria do “Xurelo” e das protestas contra os vertidos nucleares no Atlántico.
O programa Estrelados na Estratosfera dedica o seu episodio 2×4, titulado “Cemiterio nuclear no mar de Galiza”, a un tema que volve á actualidade tras as recentes investigacións francesas: a presenza de máis de 3.000 bidóns radiactivos no fondo do Atlántico, fronte ás costas galegas. O episodio, dispoñible en cuacfm.org, achega contexto histórico, testemuños directos e reflexión sobre unha ferida ambiental que leva décadas aberta.
A Fosa Atlántica: o vertedoiro nuclear fronte a Galicia
Durante máis de trinta anos, entre 1949 e 1982, varios países europeos —como Reino Unido, Bélxica, Francia e Alemaña Occidental— utilizaron a chamada Fosa Atlántica, situada a uns 700 quilómetros da costa de Fisterra, como vertedoiro de residuos nucleares de baixa e media intensidade procedentes de hospitais, laboratorios e centrais. Os residuos encapsulábanse en bidóns metálicos ou de cemento que se lanzaban directamente ao mar.
Naquela época, críase erroneamente que o océano tiña unha capacidade infinita para diluír a contaminación, e que os recipientes permanecerían selados no fondo. Aínda que os vertidos comezaron sen regulación, en 1969 a Fosa Atlántica foi designada oficialmente como un dos principais puntos europeos de depósito de residuos radioactivos.
O esquecemento e o falso “descubrimento”
Os presentadores Iván Pensado e Víctor Fernández lembran que, aínda que esta historia fora amplamente coñecida nos anos 80, moitos medios tratan o tema hoxe coma se fose un descubrimento novo, despois de que a expedición francesa a bordo do buque L’Atalante, do CNRS, confirmase recentemente a existencia de máis de 3.000 bidóns radiactivos no fondo mariño galego. O programa convida á audiencia a revisitar a memoria ambiental de Galicia e a poñer en valor o papel pioneiro do ecoloxismo galego.
O “Xurelo”: símbolo da resposta galega
Un dos momentos centrais do episodio está dedicado á histórica expedición do “Xurelo”, o pesqueiro de Ribeira que en 1981 levou a un grupo de activistas galegos e membros de Greenpeace ata a zona dos vertidos. O patrón Ángel Vila decidiu ofrecer o seu barco cando o buque Sirius de Greenpeace sufriu unha avaría. A bordo viaxaban activistas e xornalistas, entre eles un mozo Manuel Rivas, nunha acción que marcou o nacemento do ecoloxismo galego moderno.
A misión foi considerada ilegal polo Goberno español, xa que os tripulantes non estaban enrolados como mariñeiros, e os buques holandeses que realizaban os vertidos chegaron a intentar afundilos. A imaxe da tripulación lanzando flores ao mar en sinal de protesta deu a volta ao mundo e inspirou posteriormente o libro Flores radioactivas.
A voz da memoria: entrevista con Modesto Solla
O episodio inclúe unha entrevista con Modesto Solla, quen fora secretario xeral de ADEGA e participou na segunda viaxe de protesta, en 1982. Modesto explica como a repercusión da viaxe do Xurelo animou a novas accións internacionais con Greenpeace, nas que el participou a bordo dos barcos Sirius e Rainbow Warrior.
Segundo relata no programa, as tácticas eran arriscadas: “Metíamonos coas zódiacs debaixo das grúas mentres lanzaban os bidóns ao mar. Algunhas veces os bidóns golpeaban as lanchas, era perigoso, pero tiñamos que facelo visible”. O momento máis tenso chegou coa abordaxe do buque holandés Rijnborg, cando tres activistas —un estadounidense, un alemán e o propio Solla— subiron ao barco e encaramáronse ás grúas para deter os lanzamentos.
Unha historia que volve á superficie
Estrelados na Estratosfera combina documentación histórica, divulgación científica e memoria social para lembrar que a contaminación radiactiva no Atlántico non é unha novidade, senón unha herdanza mal pechada. Os presentadores convidan á reflexión: quen debe asumir a responsabilidade desta situación? E que papel pode xogar Galicia no seguimento e na defensa do seu mar?
Escoita o episodio completo
2×4 Cemiterio Nuclear No Mar De Galiza
O episodio “Cemiterio nuclear no mar de Galiza” está dispoñible en cuacfm.org e nas principais plataformas de podcast. Unha proposta de CUAC FM para manter viva a memoria do ecoloxismo galego e recuperar as historias que seguen a marcar o presente.